Η ιστορία του Τσίρκου, η αρχή, η εξέλιξη και τα δικαιώματα των ζώων (αφιέρωμα & φωτογραφίες)

Η λέξη τσίρκο σημαίνει κύκλος ή δακτύλιος που υποδηλώνει η Λατινική λέξη circus.

Η δημιουργία του τσίρκου

Ποιες είναι οι ομοιότητες μεταξύ του Circus Maximus στη Ρώμη και του Cirque d’Hiver (Winter Circus) στο Παρίσι ; Το σύγχρονο τσίρκο είναι μόλις 250 ετών και εφεύρεση ενός Άγγλου που ονομάζεται Philip Astley. Κατά τη διάρκεια του επταετούς πολέμου, που έγινε μεταξύ 1756 και 1763, και από τον οποίο η Βρετανία διαδέχθηκε τη Γαλλία ως κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο, ο Astley διακρίθηκε ως ταλαντούχος προπονητής αλόγων. Στη συνέχεια ίδρυσε σχολή ιππασίας στο Λονδίνο, του οποίου η κυκλική αρένα ονομάστηκε τσίρκο (το διεθνές πρότυπο σε μέγεθος σήμερα είναι 20 πόδια μικρότερο). Ο Astley έκανε την εκπαίδευση το πρωί και το απόγευμα προέβαλε την παράσταση τα «Κατορθώματα Ιππασίας», στις 9 Ιανουαρίου 1768.

Το “άλμα” από την παράσταση ιππασίας στην πράξη ως τσίρκο έγινε δύο χρόνια αργότερα, όταν ο Astley πρόσθεσε ακροβάτες, χορευτές σχοινιών, ζογκλέρ και κλόουν για να συνεχίσουν τα πλήθη να έρχονται. Το 1772, ταξίδεψε στις Βερσαλλίες για να παίξει για τον Louis XV. Η αντίδραση του βασιλιά ήταν τέτοια που ο Astley προσπάθησε να ανοίξει ένα μόνιμο τσίρκο στο Παρίσι, ένα επίτευγμα που πέτυχε το 1782 με το Amphithéâtre Anglais. Μέχρι τη στιγμή του θανάτου του το 1814, είχε ιδρύσει 18 ακόμη τσίρκο σε πόλεις, σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Από την άλλη μεριά, στην αρχαία Ρώμη το τσίρκο ήταν ένα κτίριο το οποίο είχε εκθέσεις αλόγων, εκδηλώσεις, διοργανωμένες μάχες, μονομάχους και επιδείξεις εκπαιδευμένων ζώων. Τα κτίρια αυτά μετά από καιρό σταμάτησαν να χρησιμοποιούνται επειδή οι ερμηνευτές ταξίδευαν σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης για να πάρουν μέρος στις τοπικές παραστάσεις.

Η πορεία του τσίρκου

Στην Ευρώπη, το τσίρκο – το οποίο έκτοτε έγινε παγκόσμιο φαινόμενο – απολαμβάνει τη στιγμή της κορύφωσης της δημοφιλίας του μεταξύ των παγκόσμιων πολέμων. Κάποια στιγμή, το Παρίσι είχε τέσσερα μόνιμα τσίρκο, όλα προσελκύανε τεράστιο κοινό. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, όλα αυτά είχαν αλλάξει. Ο κινηματογράφος και η τηλεόραση το αντικατέστησαν ως την προτιμώμενη μορφή ψυχαγωγίας, τη στιγμή που κάποιες φωνές είχαν αρχίσει να μιλούν εντονότερα για τα δικαιώματα των ζώων. Ήταν μάλιστα μια εποχή κρίσης και πολλά μεγάλα ονόματα στη συγκεκριμένη επιχείρηση χρεοκόπησαν.

Το 1978, η γαλλική κυβέρνηση παρενέβη, μεταφέροντας την ευθύνη αυτής της παράδοσης 210 ετών από το Υπουργείο Γεωργίας στο Υπουργείο Πολιτισμού. Εκτός από τη συμβολική αλλαγή, αυτό έδωσε στους καλλιτέχνες του τσίρκου ίσα δικαιώματα με άλλους καλλιτέχνες, όπως η πρόσβαση των εργοδοτών ως προς τη χρηματοδότηση. Στη συνέχεια, τα άτομα κατάφεραν να αφιερώσουν χρόνο για να αναπτύξουν νέες πράξεις για τις παραστάσεις τους και μέσω αυτών η καλλιτεχνική μορφή γνώρισε μια αναγέννηση.

Το σύγχρονο τσίρκο

Το σύγχρονο τσίρκο, ή το nouveau cirque, όπως ονομάστηκε, παρουσιάστηκε σε νεοσύστατα φεστιβάλ όπως το Φεστιβάλ Mondial du Cirque de Demain (το Παγκόσμιο Φεστιβάλ του Τσίρκου του Αύριο) και τα νεαρά ταλέντα που καλλιεργήθηκαν σε σχολεία όπως το Center National des Arts du Cirque . Σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις, ο αριθμός των καλλιτεχνών τσίρκου στη Γαλλία ανέρχεται σε 450 και υπάρχουν περίπου 1.000 παραστάσεις ανά έτος. Παραδοσιακά τσίρκο εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά είναι η σύγχρονη εναλλακτική λύση – κάτι που μοιάζει περισσότερο με μια νύχτα στο θέατρο ή το μπαλέτο – που προσελκύει τα περισσότερα πλήθη σήμερα.

Το τσίρκο και τα ζώα

Γενικά, το παραδοσιακό τσίρκο έχει ακροβάτες, γυμναστές, ζογκλέρ, κλόουν και ζώα.

Τα πρώτα ζώα που χρησιμοποιήθηκαν για κόλπα στο τσίρκο ήταν τα άλογα. Μετέπειτα εμφανίστηκαν τα λιοντάρια, οι τίγρεις, οι λεοπαρδάλεις, οι καμήλες, τα λάμα, οι ελέφαντες, οι ζέβρες, τα γαϊδούρια, τα πτηνά (όπως οι παπαγάλοι και τα περιστέρια), τα θαλάσσια λιοντάρια, οι αρκούδες, οι πίθηκοι και τα κατοικίδια ζώα όπως οι γάτες και τα σκυλιά.

Ο Isaac A. Van Amburgh ήταν ο πρώτος που μπήκε σε ένα κλουβί με πολλές τίγρεις το 1833 και γενικά θεωρείται ο πρώτος εκπαιδευτής άγριων ζώων στην ιστορία του αμερικανικού τσίρκου.

Είναι αρκετά εντυπωσιακή εμπειρία να βλέπεις τα ζώα αυτά από τόσο κοντά και να κάνουν ταυτόχρονο εντυπωσιακά κόλπα αλλά την ίδια στιγμή σου έρχονται στο μυαλό τα παρακάτω ερωτήματα:

Τα ζώα αυτά θέλουν να κάνουν αυτά τα κόλπα; Καταλαβαίνουν τι γίνεται γύρω τους; Μήπως ταλαιπωρούνται; Πως μαθαίνουν τα κόλπα αυτά; Τους κακοποιούν μέχρι να τα μάθουν;

Που κοιμούνται; Πόσο μεγάλο χώρο έχουν για να κινηθούν; Που μένουν όταν δεν γίνονται παραστάσεις; Όταν μεγαλώσουν σε ηλικία και δεν μπορούν να κάνουν κόλπα που τους πάνε;

Γιατί δεν είναι ελεύθερα αυτά τα ζώα;

Ο Αμερικανός οργανισμός, People for the Ethical Treating of Animals (PETA), αποτελείται από ανθρώπους που ασχολούνται με τα δικαιώματα των ζώων και έχουν ως σύνθημα "Τα ζώα δεν είναι δικά μας για να τα χρησιμοποιούμε ως πειραματόζωα, να τα τρώμε, να τα φοράμε, να τα χρησιμοποιούμε για ψυχαγωγία ή να τα κακοποιούμε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο". Ο συγκεκριμένος οργανισμός έχει αποδείξει περιπτώσεις κακοποίησης ζώων του τσίρκου κατά την εκπαίδευσή τους. Η ομάδα αυτή υποστηρίζει ότι τα ζώα στα τσίρκο κακοποιούνται συχνά και ότι η κακοποίηση θεωρείται από το τσίρκο ως μέθοδος εκπαίδευσής τους.

Υποστηρίζεται επίσης ότι τα ζώα κρατιούνται σε πολύ μικρά κλουβιά και τους δίνεται πολύς μικρός χώρος έξω από το κλουβί τους για να κυκλοφορούν, παραβιάζοντας έτσι κάθε δικαίωμα στην ελευθερία τους.

Σύμφωνα με έρευνα του Υπουργείου Γεωργίας, Φύσης και Ποιότητας Τροφίμων της Ολλανδίας, το 2008, μέσω του Πανεπιστημίου Wageningen με θέμα την ευημερία των ζώων στα τσίρκο ανακαλύφθηκαν τα ακόλουθα:

Το 71% των ζώων είχαν προβλήματα υγείας
Το 33% των τίγρεων και των λιονταριών δεν είχαν πρόσβαση σε έναν εξωτερικό περιφραγμένο χώρο
Τα λιοντάρια περνούσαν κατά μέσο όρο το 98% του χρόνου τους σε εσωτερικούς χώρους
Ο μέσος όρος του χώρου διαμονής των τίγρεων ήταν 5 τετραγωνικά μέτρα
Οι ελέφαντες ήταν δεμένοι σε αλυσίδες κατά μέσο όρο 17 ώρες την ημέρα
Οι ελέφαντες εμφανίζανε κατά μέσο όρο 10 ώρες την ημέρα στερεότυπη συμπεριφορά
Οι τίγρεις φοβούνται τη φωτιά, αλλά αναγκάζονται παρ' όλα αυτά να πηδήξουν μέσα από τους δακτύλιους με τη φωτιά
Από το 1990 έχουν σημειωθεί πάνω από 123 περιπτώσεις επιθέσεων λιονταριών σε τσίρκο.
Τα ζώα εκπαιδεύονται μέσω πειθαρχίας

Όλα αυτά απλά για την ψυχαγωγία μας!!

Με βάση αυτά τα ευρήματα, οι ερευνητές ζήτησαν αυστηρότερους νόμους σχετικά με την ευημερία των ζώων του τσίρκου και η Ολλανδία την ίδια χρονιά με την Ελλάδα κατήργησε τη συμμετοχή ζώων στα τσίρκο.

Αξίζει να σημειωθεί επιπλέον ότι σύμφωνα με έρευνα που έγινε από το Πανεπιστήμιο Oxford δεν βρέθηκε κανένα στοιχείο ότι τα τσίρκο συμβάλουν στην μάθηση του κοινού.

Η Ελλάδα, το Φεβρουάριο του 2012, έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη και η δεύτερη στον κόσμο με τσίρκο χωρίς κανένα είδος ζώου!

Ακολούθησαν πολλές άλλες χώρες παγκοσμίως στην απαγόρευση των ζώων στα τσίρκο οι οποίες αναφέρονται αναλυτικά στο https://www.stopcircussuffering.com/circus-bans/.

Ο παρακάτω χάρτης είναι από το 2019 και μας δείχνει τις απαγορεύσεις των ζώων στα τσίρκο παγκοσμίως.